Glenohumeral eklem olarak adlandırdığımız omuz eklemi travmaya çok açık bir eklemdir. Kompleks bir yapısı vardır. Kemik desteği azdır, bu yüzden stabilitesi için çevre yumuşak doku dengesine çok ihtiyaç duyar. Bu dengenin bozulması halinde değişik derecelerde fonksiyon kaybı ile karşılaşılır. Vücutta en fazla çıkık görülen eklemdir. En sık karşılaşılan problemlerden bir tanesi de rotator manşet dediğimiz omuz kuşağı kaslarının yırtılmasıdır. Bu kasların çalışmamasına bağlı olarak humerus yani kol kemiği yukarıya doğru ilerler ve hem hareket kaybı hem de ileride ağrılı eklem kıkırdak hasarına yani artrite veya kaba deyimle kireçlenmeye neden olur. Kireçlenmenin diğer bir sık gördüğümüz nedeni parçalı kırıklardır. Başka bir neden tedavi edilmemiş geç dönem omuz çıkığıdır. Romatizmal hastalıklara bağlı artritler de diğer tüm eklemlerde olduğu gibi omuz ekleminde de görülmektedir.
Protez ile eklem hasarı tedavisi hemen her eklemde uygulanır hale gelmiştir. Omuz ekleminde de protez ile tedavi oldukça sık kullanılmaktadır. Omuzda kullanılan çeşitli tipte protez modelleri mevcuttur. Kabaca 3 model vardır ki bunlar parsiyel protezler, tam protezler ve ters omuz protezleridir . İlk metal omuz protezi Fransa’da uygulanmış ve daha sonra çok çeşitli tipte protezler üretilmiş ve uygulanmıştır. İlk modellerin sonuçlarının yüz güldürücü olmaması nedeniyle ters omuz protezleri (Reverse total shoulder arthroplasty (RTSA) kullanılmaya başlanmıştır ve son yıllarda kullanımı giderek artmış ve popüler olmuştur.
Parsiyel yani yarım protezler asıl olarak akut (yeni) çok parçalı humerus kırıklarında kullanılmaktadır. Özellikle gençlerde sonuçlarının tatminkar olmaması nedeni ile protez yerine kırık tespiti ile tedavi önerilir ama kırık fiksasyonunun da kendine göre komplikasyonlarının olduğu unutulmamalıdır. Eğer hastada kırık ile beraber eklem kireçlenmeleri de varsa tam omuz protezleri kullanılır. Özellikle yaşlılardaki akut parçalı kırıklarda ters omuz protezleri ile tedavi sonucunun diğer üç tedaviden daha iyi olduğu belirtilmektedir. Ancak aksine fikir savunanlar ve ters omuz protezlerinin akut parçalı kırıkta ilk tercih olmamasını savunanlar da vardır.
Ters omuz protezleri ilk olarak rotator manşet yırtıklarına bağlı sekonder artritler ve artriti olmayan ama yırtığa bağlı omzunu kullanamayan ve tendon nakline de uygun olmayan hastalarda kullanılmış olsa da deneyim arttıkça yukarıda bahsettiğim omuz eklemini ilgilendiren kırık, çıkık, çeşitli nedenlerle olan kireçlenmeler ve hatta enfeksiyon ve tümörlerde de kullanılır olmuştur. Diğer bir endikasyon yani kullanım alanı da daha önce hastaya uygulanmış olan yarım protez veya düz protezlerin revizyonudur.
Kaynamamış çok parçalı kırıkların ileri dönem tedavisi de ters omuz protezlerinin endikasyonu içindedir. Hatta bazı otörler bu gibi durumlarda ters omuz protezlerini ilk seçenek olarak önermektedirler. Bilinmesi gereken bir nokta bu hastalarda eklem hareket açıklıklarında kısıtlamanın olabileceğidir.
Humerus tümörlerinde de ters omuz protezleri kullanılmaktadır. Her açıdan daha zor bir tedavidir. Tümör için kullanıldığında da sonucun iyi olması axiller sinir ve deltoid kasının iyi çalışıyor olması ile orantılı olduğu unutulmamalıdır.
Komplikasyon yani istenmeyen sonuçlar ters omuz protezlerinin ilk kullanımlarında %70 lere kadar varan oranlarda olmasına rağmen giderek azalmaktadır. Bu istenmeyen olaylar içinde kemik kırıkları, hematom yani kanama, enfeksiyon, çıkık, yetmezlik, sinir hasarları, protezin yan kemiklere sürtünmesi ve hareket kısıtlılıklarıdır.
Bu kadar geniş kullanım alanı olan ters omuz protezlerinin kullanılmaması gereken durumlar da vardır. Örneğin değişik nedenlerle olan deltoid kas yetmezliklerinde (bazı otörler katılmasa da), aktif enfeksiyonda, nöropatik hastalıklara bağlı omuz eklemi kireçlenmeleri veya fonksiyon kaybında kullanılmaz.
Aşağıda daha önce başka bir merkezde sağ humerus kırığı nedeniyle opere olmuş ama kırığının kaynamamış ve omuz eklem hareketlerinin tama yakın kısıtlanmış olduğu bir hastanın ameliyat öncesi grafileri, fotoğrafı ve ameliyattan 2 ay sonraki hareketinin videosu bulunmaktadır.
Sağlıklı günler dilerim.
2. ameliyatından sonraki hali , protez ameliyatı öncesi sağ ve sol omuz , ameliyat sonrası görüntüleri
Protez sonraki omuz hareketleri videoda görünmektedir.