Kas iskelet sistemi tümörleri kol, bacak, gövde veya pelvisteki yumuşak doku veya kemik yapılardan köken alabilirler. Bu tümörler iyi huylu (benign) veya kötü huylu (malign) olabilir. Kötü huylu olduklarında “sarkom” olarak adlandırılırlar.
Diğer bir grup ta metastatik tümörlerdir. Yani başka bir organdaki tümör kemik veya yumuşak dokuya metastaz yapmış, yayılmıştır. İleri yaşta en fazla görülen kemik tümörleri metastatik kemik tümörleridir.
Kemik tümörlerinde ağrı genellikle ilk şikayet iken yumuşak doku tümörlerinde ağrısız şişlik genellikle ilk şikayettir. Bazı tümörlerin kendilerine has karakterleri, bulguları vardır. Örneğin osteoid osteoma denilen kemik tümörünün ağrısı aspirine çok iyi cevap verir. Morton nöroma olarak isimlendirilen yumuşak doku tümörü tırnak altını çok sever ve soğukta hassasiyeti artar.
Kötü huylu kemik tümörleri diz ve omuz çevresini çok severler. Ayrıca 10 ila 20 yaş arasında daha çok görülürler. Bu nedenle özellikle 10 ila 20 yaş arasındaki çocuklarda diz ve omuz çevresindeki ağrılar dikkatli araştırılmalıdır.
Kemik tümörlerinin tanısında x ray yani film ilk sırada iken yumuşak doku tümörlerinde MR en iyi tanı aracıdır. Her ne kadar görüntüleme yöntemleri ve kan tahlilleri tanı için faydalı olsa da, özellikle malign tümörlerin kesin tanısı biyopsi ile konulur.
Biyopsi en az cerrahi kadar önemlidir ve hafife alınmaması gereken bir cerrahi işlemdir. İyi huylu olduğu kesin bilinen tümörlerde eksizyonel biyopsi yani tümörün tamamının çıkartılması ve patolojik incelemeye gönderilmesi söz konusu iken tanının kesin olmadığı tümörlerde iki aşamalı tedavi yapılabilir. Biyopsi sahasının tümör içerdiği ve asıl cerrahide çıkarılması gerektiği göz önünde bulundurularak, biyopsi hattının esas cerrahi alanının içerisinde olmasına, tümörü yaymamak için mümkün olduğunca küçük insizyon ile veya iğne ile alınmasına ve kanamanın olmamasına özen gösterilmelidir.
Genel olarak kesin kural olmasa da, kemik tümörleri x ray’de belirgin bir sınıra sahip ise, kemik zarında bir reaksiyona neden olmamışsa ve kemiği delerek etraf yumuşak dokulara “invazyon” yani yayılım göstermemişse; yumuşak doku tümörleri de 5 cm den küçük ise, hızlı bir büyüme göstermiyorsa, derinde değil yüzeyel ise ve MR da “homojen” yani aynı cins hücrelerden oluşuyor ise iyi huylu olma ihtimalleri daha yüksektir.
Tümörün hücresel tipi ile birlikte derecesi de önemlidir. Düşük dereceli tümörler histolojik olarak “iyi diferansiye”, az “mitoz” gösteren ve orta derecede “nükleer atipi” gösteren tümörler iken, yüksek dereceli tümörlerin hücresel yapısı “kötü diferansiye”, çok “mitozlu”, belirgin “atipik” ve “nekrozludur” ki bunların “metastaz” yapma yani başka bir organa sıçrama şansı yüksektir. Kemik ve yumuşak doku kötü huylu tümörleri genellikle kan yolu ile uzak organ “metastaz”ı yaptıklarından en fazla “metastaz” akciğere olmaktadır. Bu nedenle akciğer tomografisi bu hastalarda rutin olarak çekilmelidir.
İyi huylu tümörlerin tedavisi cerrahi iken kötü huylu tümörlerin tedavisinde cerrahi, kemoterapi ve radyoterapi kombinasyonları uygulanır. Belirli anatomik bölgeleri işaret eden “kompartman” teriminden yola çıkarak eğer bir tümör “intrakompartmantal” yani bir “kompartmanın” içerisinde ise çıkartılması daha kolay iken “ekstrakompartmantal” yani “kompartmanı” delerek başka bir “kompartmana” ulaşmış tümörün cerrahisi daha zordur.
Ekstremitelerin korunması hayatın konforlu bir şekilde sürdürülebilmesi açısından önemli bir durumdur. Bu nedenle özellikle kemik tümörlerinde tümör protezleri ile tedavi son yıllarda giderek artmaktadır. Bazı durumlarda ise tedavide ampütasyon yani ekstremitenin tamamen kesilmesi ile tedavi gerekmektedir. Ampütasyon her ne kadar daha çok kemik tümörlerinde yapılsa da damar sinir tutulumu olan yumuşak doku tümörlerinde de nadiren yapılan bir cerrahidir.
Sağlıklı, tümörsüz bir hayat dilerim.
Resim 1: uyluk bölgesinden çıkartılan yumuşak doku tümörü
Resim 2: kıkırdak doku kaynaklı bir kemik tümörü
Resim 3 : elde tendon kılıfı dev hücreli tümörü
Resim 4: elde sinir hücresi kaynaklı schwannom
Resim 5: ayakta ağrı ve uyuşmaya neden olan sinir hücresi kaynaklı bir tümör, morton nöroma
Resim 6: elde özellikle soğukta ağrısı artan genellikle tırnak altı yerleşimli bir tümör olan glomus tümörü
Resim 7: fibula kemiği ve etraf yumuşak dokuya metastaz yapmış akciğer kanseri